هیئت رئیسه جبهه اصلاحات ایران تغییر کرد البرز پنجشنبه‌ها تعطیل شد علت صدای انفجار مهیب در جاسک فرمانده کل سپاه: آمادگی کامل در جزایر، سواحل و دریا داریم؛ اگر حرکتی از دشمن سر بزند جواب محکمی دریافت می‌کند حقوق کارمندان و کارگران دوباره افزایش پیدا می‌کند؟ پزشکیان: برداشت بیش از حد آب‌های زیر زمینی موجب فرونشست زمین در تهران، اصفهان و بسیاری از شهر‌ها شده آیت‌الله مکارم شیرازی: آغاز اجرای قانون حجاب باید از ادارات دولتی باشد جزئیات تعطیلی پنجشنبه‌ها در تهران باهنر: اسنپ بک تحریم‌های فعلی را افزایش نمی‌دهد/ همه درآمد دولت صرف حقوق کارمندان می‌شود/ قانون حجاب اجباری در کشور لازم الاجرا نیست موافقت کمیسیون آموزش با کاهش سن ورود کودکان به مدرسه امیر نصیرزاده: آماده دفاع هستیم، اما جامعه نباید فریب عملیات روانی را بخورد پزشکیان: ادعاها علیه فعالیت صلح‌آمیز هسته‌ای ایران بی‌اساس است سردار قاآنی: رژیم صهیونیستی آتش‌بس درخواست کرد / جنگ خسارت دارد اما ایستادگی مقاومت بیشتر است مشاور فرمانده سپاه: اسرائیل در موقعیت جنگ با ایران نیست حجت الاسلام خاتمی: اروپایی‌ها با فعال کردن اسنپ بک هیچ غلطی نمی‌توانند بکنند
یادداشت سیدعلی نجات، کارشناس مسائل سیاسی؛

ابعاد راهبردی بازگشت مهاجران افغان

اخراج اتباع غیرمجاز افغان از ایران پدیده‌ای چندبعدی و پیچیده است که پیامدهای گسترده‌ای در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و دیپلماتیک به‌همراه دارد.
سیدعلی نجات؛ کارشناس مسائل سیاسی
تاریخ انتشار: ۰۹:۰۷ - ۰۷ مرداد ۱۴۰۴ - 2025 July 29
کد خبر: ۲۸۴۷۲۸

ابعاد راهبردی بازگشت مهاجران افغان

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ ایران از سال ۱۴۰۱ برنامه سازماندهی مهاجران غیرقانونی را اعلام و ضرب‌الاجل‌هایی برای ترک کشور تعیین کرده است که می بایست تا تیرماه ۱۴۰۴ همه افغان‌ های فاقد مدرک خاک ایران را ترک کنند. این برنامه شامل مهلت‌های خروج داوطلبانه، دستگیری و انتقال اتباع غیرمجاز به مرزها و ممنوعیت پنج‌ساله ورود مجدد است. همچنین، دستورهای خاصی ازجمله باطل کردن قولنامه‌های اجاره ملک به مهاجران غیرمجاز و پلمب املاک مربوطه اجرایی شده است.

تعداد بالای موالید اتباع افغان که در بیمارستان‌های ایران ثبت می‌شود، فشار جمعیتی و هزینه‌های خدماتی را افزایش داده است

در حقیقت، بازگرداندن مهاجران افغان از ایران موضوعی پیچیده و چندوجهی با ابعاد مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی و اجتماعی است که در سال‌های اخیر، به‌ویژه پس از جنگ تحمیلی رژیم صهیونیستی علیه ایران شدت گرفته است. یکی از مهم‌ترین ابعاد و زمینه‌های اخراج اتباع افغان از ایران در ماه‌های گذشته، فشارهای اقتصادی و مسئله اشتغال بوده است. با افزایش بیکاری و تورم در کشور، نگاه به نیروی کار مهاجر به‌عنوان یکی از عوامل تشدید فشار بر بازار کار شدت گرفته است.

حضور بیش از 6 میلیون تبعه افغان، به‌ویژه فاقد مدارک اقامتی فشار روانی و اقتصادی مضاعفی بر بازار کار وارد کرده است؛ به‌خصوص در مشاغل کم‌درآمد که اغلب توسط افغان‌ها اشغال شده‌اند. این مسئله تأثیر مستقیمی بر نرخ بیکاری و اشتغال ایرانیان دارد. افزون بر آن، جمعیت بالای مهاجران غیرمجاز بار سنگینی بر خدمات عمومی همچون بهداشت، آموزش و مسکن تحمیل کرده است.

تعداد بالای موالید اتباع افغان که در بیمارستان‌های ایران ثبت می‌شود، فشار جمعیتی و هزینه‌های خدماتی را افزایش داده است. حضور میلیون‌ها مهاجر افغان، به‌ویژه غیرمجاز، فشار زیادی بر منابع ایران ازجمله آب، برق و یارانه‌ها وارد کرده است. به گفته برخی منابع، مهاجران روزانه حدود ۶۰ میلیون لیتر آب مصرف می‌کنند که با بحران منابع ایران همخوانی ندارد.

در کنار فشارهای اقتصادی، یکی دیگر از دلایل اصلی این اقدام را می‌توان در چالش‌های امنیتی و افزایش ورودهای غیرقانونی جست‌وجو کرد. هفته‌های اخیر، بخشی از اتباع افغان به اتهام همکاری با گروه‌های معاند، جاسوسی و ارتباط با سرویس‌های اطلاعاتی خارجی بازداشت شده‌اند. برخی از آن‌ها با هویت جعلی وارد ایران شده و هدفشان انجام اقدامات خرابکارانه بوده است. گزارش‌هایی از نقش برخی مهاجران غیرقانونی افغان در فعالیت‌های تخریبی و عملیات مرتبط با اطلاعات خارجی، به‌ویژه پس از حملات رژیم صهیونیستی، حساسیت‌های امنیتی را افزایش داده است. این نگرانی موجب شد تا مسئولان با طرح ساماندهی اتباع خارجی، به‌ویژه مهاجران غیرمجاز، تصمیم به اخراج این گروه‌ها بگیرند.

از دیگر ابعاد و زمینه‌های اخراج اتباع افغان، مسائل قانونی و حقوقی است. بسیاری از افغان‌های اخراج‌شده یا فاقد مدارک قانونی هستند یا مدارک اقامتی آن‌ها معتبر نبوده یا تمدید نشده است. ایران بر اساس مقررات مهاجرتی حق دارد این افراد را از خاک کشور اخراج کند. در واقع، هدف از این اقدام، «قانونمند کردن» وضعیت حضور اتباع افغان و ایجاد نظم در اقامت آن‌هاست تا افراد دارای مدارک قانونی بتوانند حقوق خود را پیگیری کنند.

در حوزه الزامات راهبردی، نیازمند تدوین سیاستی متعادل و راهبردی هستیم که امنیت ملی را تأمین کند. ایجاد سازوکارهای قانونی برای ساماندهی مهاجران مجاز و غیرمجاز، ازجمله صدور مدارک اقامت موقت یا دائم برای افرادی که سال‌ها در ایران زندگی کرده‌اند، ضروری است. تخصیص منابع بین‌المللی، مانند کمک‌های سازمان ملل، برای مدیریت مهاجران مجاز و قانونی نیز می‌تواند فشار اقتصادی را کاهش دهد.

در حوزه مدیریت افکار عمومی، باید با تبلیغات مثبت و آموزش عمومی، از گسترش مهاجرستیزی و نژادپرستی جلوگیری کرد

همچنین با محدود شدن مسیرهای قانونی اقامت، احتمال افزایش فعالیت شبکه‌های قاچاق انسان و مهاجرت غیرقانونی بیشتر می‌شود. با وجود خطرات بالای سلامت، امنیت و احتمال بازداشت، رشد فشارها و اخراج‌ها می‌تواند منجر به افزایش تلاش مهاجران برای ورود غیرقانونی از طریق قاچاقچیان شود. این امر خود چالش‌های امنیتی و اجتماعی جدیدی به همراه دارد که نیازمند توجه بسیار است.

علاوه براین، همکاری با طالبان و سازمان‌های بین‌المللی برای مدیریت بازگشت مهاجران به‌صورت تدریجی، به کاهش تنش‌های منطقه‌ای کمک می‌کند. مذاکرات چندجانبه با حضور ایران، افغانستان، پاکستان و سازمان ملل می‌تواند راه‌حلی پایدار برای بحران مهاجرت ارائه دهد.

در حوزه مدیریت افکار عمومی، باید با تبلیغات مثبت و آموزش عمومی، از گسترش مهاجرستیزی و نژادپرستی جلوگیری کرد. این شامل مقابله با اطلاعات نادرست در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های معاند و بیگانه است. ایران طی دهه‌های گذشته همواره یکی از کشورهای اصلی پذیرنده مهاجران بوده است و این موضوع نوعی سرمایه نرم برای دیپلماسی منطقه‌ای ایران محسوب می‌شد. با این حال، اخراج گسترده مهاجران افغان، به‌ویژه همراه با عملیات روانی رسانه‌های معاند، می‌تواند وجهه بین‌المللی ایران را تضعیف کند.

در مجموع، اخراج اتباع افغان از ایران پدیده‌ای چندبعدی و پیچیده است که پیامدهای گسترده‌ای در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و دیپلماتیک به‌همراه دارد. از یک‌سو، این اقدام می‌تواند فرصتی برای کاهش فشار بر منابع عمومی، ساماندهی وضعیت اقامت مهاجران، پاسخ به مطالبات عمومی برای کنترل مهاجرت غیرقانونی، بهبود بازار کار داخلی و افزایش امنیت ملی فراهم کند. از سوی دیگر، چالش‌هایی همچون خلأ نیروی کار در بخش‌های کلیدی، آسیب به وجهه بین‌المللی ایران، افزایش مهاجرت‌های غیرقانونی و احتمال تنش‌های دیپلماتیک با طالبان، مخاطرات جدی این سیاست به شمار می‌آیند.

در نهایت، موفقیت هرگونه سیاست اخراج و ساماندهی مهاجران در گرو رویکردی متوازن، انسانی و هوشمندانه است؛ رویکردی که با تدوین سند ملی مهاجرت و سیاستی راهبردی، ایجاد سامانه اقامت موقت قانونی، تفکیک دقیق میان مهاجران قانونی و غیرقانونی، انسداد مرزی برای جلوگیری از ورود غیرقانونی مهاجران، تأکید بر احترام به کرامت انسانی، هماهنگی با نهادهای بین‌المللی و همکاری سازنده با هیئت حاکمه افغانستان همراه باشد. تنها در چنین شرایطی است که ایران می‌تواند ضمن حفظ منافع ملی، نقش سازنده‌تری در مدیریت بحران مهاجرت ایفا کند.

ارسال نظر